Là Bóng Hay Là Hình

Tác phẩm Là bóng hay là hình (1866) được Dostoevsky viết vào thời kỳ đầu sự nghiệp sáng tác của mình. Câu chuyện xoay quanh cuộc đối đầu giữa một viên chức nhà nước cấp nhỏ Yakov Petrovitch Golyadkin và “cái bóng sống thực” giống anh ta y hệt. Golyadkin một đã trở thành mục tiêu của những màn ngược đãi tinh thần từ chính cái bóng của mình và mọi sức lực chống cự dường như đều bị bòn rút khỏi anh ta. Cuộc chạm trán giữa Golyadkin một và Goyadkin hai cho ta thấy sự hoảng hốt ngỡ ngàng của con người khi bắt gặp chính mình, mà tâm hồn chính là bãi chiến trường, nơi sự giằng co không buông tha. Dostoevsky đã đi sâu vào tận cùng chốn thâm cùng của tâm hồn con người để thấy ở đó một cuộc chiến không bên nào có thể tiêu diệt hoàn toàn đối thủ của mình. Niềm kiêu hãnh của Dostoevsky giá trị như một lời tiên tri. Dù khi vừa ra đời, tác phẩm Là bóng hay là hình không được giới phê bình niềm nở đón mừng nhưng càng về sau, tác phẩm nói riêng và văn nghiệp Dostoevsky nói chung càng được văn giới Nga, Âu Châu và cả thế giới ân cần ngưỡng mộ.